Ciechanowskie Zeszyty Literackie Nr 16, Bolesław Biegas – artysta i literat, Związek Literatów na Mazowszu, Ciechanów 2014 – wersja PDF (1,91 mb)
Od redakcji
Cieszę się, że mogę Państwu przekazać do rąk kolejny nowy, już szesnasty z kolei, numer naszego pisma „Ciechanowskie Zeszyty Literackie”. Jak co roku ten ukazujący się od 16 lat periodyk ma swój tytuł i wiodący temat.
Przeważnie poświęcony jest znanemu literatowi, który ma związki z naszym regionem, Północnym Mazowszem (do tej pory rocznik był poświęcony, m.in. Zygmuntowi Krasińskiemu, Aleksandrowi Świętochowskiemu, Maciejowi Kazimierzowi Sarbiewskiemu, Stefanowi Żeromskiemu, Henrykowi Sienkiewiczowi, Marii Konopnickiej, Marii Skłodowskiej-Curie, powstańcom styczniowym-literatom, itd.).
W tym roku pismo – oraz jego pierwszy wiodący rozdział – nosi tytuł Bolesław Biegas – artysta i literat – a to z okazji przypadającej w br. 60. rocznicy śmierci tego poety rzeźby. Poświęciliśmy mu siedem tekstów – eseistycznych, naukowych i poetyckich – na ponad 70 pierwszych stronach naszego periodyku. Dzięki temu będą Państwo mogli poznać życie i twórczość Biegasa, a także przybliżyć parę jego dzieł rzeźbiarskich i malarskich, poprzez zamieszczone fotografie.
Bolesław Biegas (1877-1954) – rzeźbiarz, malarz, dramatopisarz i eseista, urodził się w ubogiej rodzinie chłopskiej w podciechanowskim Koziczynie. Kariera artystyczna wcześnie osieroconego wiejskiego pastuszka Bolka Biegalskiego, do osiemnastu lat jeszcze analfabety, zaczęła się w Ciechanowie, dzięki pomocy zacnych obywateli z Ziemi Ciechanowskiej, kolejno: ks. Aleksandra Rzewnickiego z Koziczynka, Franciszka Rajkowskiego z Ciechanowa, Aleksandra Świętochowskiego z Gołotczyzny i hr. Adama Krasińskiego z Opinogóry.
Dzięki nim został dostrzezony, posłany do szkół, uzyskał stypendia i wsparcie finansowe, studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, wyjechał do Paryża, gdzie zdobył niezwykłe powodzenie, wystawiał swoje prace i zdobywał nagrody.
Nad Sekwaną też zmarł i został pochowany. Tuż przed śmiercią Biegas zapisał swój majątek Polskiemu Towarzystwu Historyczno-Literackiemu w Paryżu, dlatego w gmachu Biblioteki Polskiej nad Sekwaną (gdzie PTH-L ma siedzibę) istnieje jedyne w świecie Muzeum Bolesława Biegasa.
Jego prace są też dziś w wielu innych muzeach i kolekcjach prywatnych, m.in. w Muzeum d’Orsay w Paryżu, Muzeum Sztuk Pięknych w Lyonie, Muzeach Narodowych w Warszawie, Gdańsku, Poznaniu, Muzeum Mazowieckim w Płocku, czy w coraz bardziej licznych kolekcjach prywatnych.
Po krytyce symbolizmu (lata 30.-70. XX wieku) dzieła Biegasa znowu wracają na salony sztuki, uczestniczą w światowych ekspozycjach symbolistów, a ceny prac artysty rodem z Ziemi Ciechanowskiej szybko rosną. Próbę czasu przetrwały nie tylko jego rzeźby, ale i intrygujące prace malarskie. I to zarówno niepowtarzalne kompozycje symboliczne, pełne ukrytych znaczeń i odniesień do okultyzmu, jak i portrety, w tym cykl malarskich prac sferycznych.
W licznych swoich dziełach, zarówno plastycznych jak literackich, Biegas wraca do ziemi rodzinnej. Niektóre jego rzeźby i obrazy przypominają neogotycki zameczek w Opinogórze, kościół w Koziczynie, czy ciechanowski Zamek. Także kilka jego dramatów ma autobiograficzny charakter (Graczak, Przyszłość i przeszłość: Bóg-świat; Obraz sztuki życia; Księżyc: dramotragedya, Wędrówka ducha myśli, Owczarek; Lechit: 2 obrazy dramatyczne, Bramir). Dlatego cieszy fakt, że pamięć o artyście zaczyna na Łydynią się rodzić.
W Powiatowym Centrum Kultury i Sztuki im. Marii Konopnickiej w Ciechanowie, 7 stycznia 2012 roku, otwarto Galerię im. Bolesława Biegasa, prezentując też pierwszą wystawę jego dzieł ((towarzyszył jej katalog). Natomiast w 60. rocznicę śmierci artysty, w tejże Galerii, w okresie od 18 lipca do 17 sierpnia 2014 roku, można było zobaczyć ciekawą ekspozycję „Wędrówka ducha myśli” – dzieł Bolesława Biegasa i jego kolegi ze studiów w Krakowie – Xawerego Dunikowskiego (z polskich kolekcji prywatnych, wraz z katalogiem).
Ponadto na październik 2014 roku przygotowywana jest, też w Galerii im. B. Biegasa, wystawa biograficzna poświęcona artyście (zagości dzięki współpracy z Muzeum Mazowieckim w Płocku), dzięki czemu postać poety rzeźby przybliżą sobie także pisarze uczestniczący w XIX Jesieni Poezji, nie tylko z kraju.
Poza częścią rocznika poświęconej Biegasowi, zapraszam też Czytelników „CZL” nr 16 na Strony nasze, gdzie jak zwykle, publikujemy dowolne utwory członków Związku Literatów na Mazowszu (w roku utwory sześciorga). Warto też zajrzeć na Strony gościnne, ażeby poznać dokonania współczesnych autorów z różnych zakątków kraju oraz z zagranicy (w sumie pięciorga, w tym trojga spoza Polski).
Natomiast Opinogórskie Spotkania z Literaturą, które od sześciu lat organizuje z wybitnymi pisarzami Muzeum Romantyzmu w Opinogórze – a ja prowadzę je w nowym Dworze Krasińskich – są w tym numerze bardzo skromne.
Z powodu braku funduszy w minionym roku odbyło się tylko jedno, piętnaste z kolei spotkanie – za to niezwykle ciekawe – z Eustachym Rylskim z Warszawy. Stąd w tym numerze znajdą Państwo esej mojego pióra oraz relację ze spotkania z tym znanym powieściopisarzem, eseistą i dramatopisarzem.
Z kolei w rozdziale Laureaci naszych konkursów literackich prezentujemy – jak co roku – poezję nagrodzoną w dwóch ostatnich edycjach ogólnopolskich, trwających od wielu lat konkursów poezji, które ZLM współorganizuje z różnymi instytucjami kultury: „O Laur Opina” (Ciechanów-Opinogóra) i „O Laur Sarbiewskiego” (Płońsk).
Pragnę zachęcić też do lektury nagrodzonych utworów w dwóch nowych konkursach, też współorganizowanych przez ZLM: VII Mazowieckim Konkursie Literackim „Moja rodzina, mój dom” (Przasnysz 2013) i I Ogólnopolskim Konkursie Literackim im. A. Borkowskiego (Przasnysz 2014). Dzięki tym konkursom możemy dodatkowo zaprezentować naszym Czytelnikom aż 19 utworów poetów i eseistów z terenu całego kraju.
Kolejny rozdział Recenzje, wspomnienia, opinie omawia cztery nowo wydane książki naszych literatów (Krajewskiej, Świegockiego, Golubskiego i Węcławskiego). Ponadto nasz senior Stefan Chojnowski napisał interesujące Wspomnienie o zmarłym przed dziesięciu laty poecie Leonie Kaweckim, Ryszard Tarwacki o Edwardzie Stachurze (w 35-lecie jego śmierci), a ja zaprezentowałam wiersze poświęcone przyjaciółce poetów, artystce Hannie Kozińskiej, która zmarła 20 lipca 2014 roku.
Polecam też gorąco rozprawkę naukową dr. Artura Ziontka z okazji jubileuszu 55-lecia pracy twórczej prof. K. Świegockiego oraz Posłowie ks. dr. Krzysztofa Dorosza SJ, które zostało zamieszczone w tomie pt. Ogólnopolski Konkurs Poetycki „O Laur Sarbiewskiego” Wiersze nagrodzone w dziesięciu pierwszych edycjach w latach 2005-2014.
W ostatnim dziale Wydarzenia, kronika staraliśmy się, jak zwykle, odnotować najważniejsze zdarzenia z działalności Związku Literatów na Mazowszu oraz udział jego członków w szeroko pojętym życiu literackim w regionie, kraju i poza granicami. Cenne są też relacje z naszych imprez, m.in. XVIII Ciechanowskiej Jesieni Poezji, VIII Spotkania z Książką w Galerii, ciechanowskiej edycji Światowego Dnia Poezji, X Międzynarodowych Dni M.K. Sarbiewskiego, czy inne wydarzenia, zarejestrowane krótko w Kronice ZLM.
Jak zwykle w „Ciechanowskich Zeszytach Literackich” prezentujemy twórczość nie tylko naszych autorów, ale różnych – starając się przekazać literackie tradycje regionu i odnotować najważniejsze wydarzenia w literaturze – czyli z romantycznej Ziemi Ciechanowskiej, ale i szerzej z Mazowsza, a także z kraju i zagranicy. W sumie w tegorocznym zeszycie prozę i poezję prezentuje aż 38 autorów, w tym czterech spoza Polski (z Francji, Grecji, Ukrainy).
Warto jeszcze odnotować, że jest to piąty z kolei numer wydany przez niezależny Związek Literatów na Mazowszu – wcześniej wydawaliśmy go pod egidą Ciechanowskiego Oddziału Związku Literatów Polskich, który w 2009 roku przekształcił się w niezależny, samodzielny Związek Literatów na Mazowszu (ZLM) z siedzibą w Ciechanowie.
Mam nadzieję, że szesnasty numer pisma, wzbogacony licznymi fotografiami, też Państwa zaciekawi. Dziękujemy wszystkim Autorom za utwory, Panu Staroście Ciechanowskiemu za pomoc finansową w wydaniu periodyku, zaś Czytelników prosimy o dalsze trwanie z nami.
Cieszymy się, że stworzone w 1999 roku przez miejscowych literatów pismo stało się już trwałą wartością kultury – nie tylko na Ziemi Ciechanowskiej, i nie tylko na Mazowszu. Pismo trafia bowiem do ponad trzydziestu najważniejszych bibliotek w Polsce (Biblioteka Narodowa nadała pismu ISBN i ISSN), ma też wielu wiernych czytelników i odbiorców w kraju i zagranicą.
Teresa Kaczorowska
4 sierpnia 2014